Acupunctuur bij COPD: doorgeprikt?

De naaldenprikkers doen weer eens een gooi naar wetenschappelijke validatie. Zo valt sinds enige dagen te lezen op de website Gezondheidsnet:

Patiënten met COPD lijken gebaat bij acupunctuur. Het helpt hen gemakkelijker te ademen. Dat blijkt uit een onderzoek van de Kyoto University en Meiji University in Japan.

Nu is het wellicht een beetje flauw om het stuk van Annemieke Hoogland te bekritiseren, ze heeft het onderzoeksverslag waarschijnlijk niet zelf gelezen. Niettemin is het wel een portaal waardoor veel gezondheids informatie zijn weg vindt in het Nederlandstalige publiek, dus enige skepsis is wel op z’n plaats. Het onderzoekverslag zelf is hier te lezen. En ik zal m’n best doen beiden te belichten.

Een van de belangrijkste problemen bij beweringen als de bovenstaande is dat het gaat om een relatief onontgonnen gebied (acupunctuur bij COPD), maar vooral ook dat er gebruik wordt gemaakt van die bijzonder implausibele modaliteit genaamd acupunctuur. Daarmee zijn tot op heden geen deuken geslagen in verschillende soorten boter. Er is dus behoorlijk wat voor nodig om op dit vlak werkelijk opzien te baren:

De onderzoekers bestudeerden 68 COPD-patiënten. De deelnemers ondergingen gedurende een periode van drie maanden acupunctuurbehandelingen of placebobehandelingen naast hun reguliere medicatie.

68 patiënten maakt niet een zeer grote vuist. En dat is jammer, want kleine trials hebben nogal eens de neiging om een effect te overschatten.

De patiënten uit de acupunctuurgroep waren in staat om langer te lopen zonder dat zij buiten adem raakten.

Mevrouw Hoogland gooit hierbij even twee uitkomstmaten op een hoop en maakt er een leuk geheel van. De onderzoeker maten namelijk het gevoel van benauwdheid nadat de deelnemer 6 minuten hebben gewandeld. Daarnaast bepaalden zij de afstand die de deelnemers in 6 minuten konden afleggen. Vervolgens werden de verschillen binnen de groepen tussen begin en eind van de studie bepaald en werden de groepen op basis daarvan vergeleken. Dit is wat vreemd, aangezien men eigenlijk wil weten of de groepen aan het eind van de studie van elkaar verschillen. Randomisatie (het per toeval toewijzen aan een behandelgroep) is immers bedoeld om belangrijke eigenschappen van patiënten gelijk te verdelen tussen groepen! Interessant daarbij is dat na 12 weken het verschil tussen de verschillen groter is dan het gemiddelde verschil tussen de groepen: een mogelijke overschatting van het effect dus. Verdere analyse, welke niet duidelijk wordt uit het verslag, lijkt me op z’n plaats. Overigens zijn de auteurs überhaupt niet aan het strooien met informatie over hun statistische methodieken!

Veel COPD-patiënten hebben problemen met eten. Het onderzoek laat zien dat de acupunctuur de functie van de maag verbetert waardoor de patiënten gemakkelijker en gezonder kunnen eten en dus ook een gezond gewicht behouden.

Nee, dit laat het onderzoek niet zien. Dit is zelfs niet onderzocht.

Een ander opvallend aspect is te vinden via het trialregister waarin het onderzoek is opgenomen. (onderzoeken dienen vóór dat de eerste patiënt wordt toegelaten te de studie te worden geregistreerd onder vermelding van de belangrijkste aspecten) Hier staat vermeld dat het onderzoek ‘double blind’ is. Deze term is – hoewel veel gebruikt – vaag, maar volgens de auteurs van het onderzoek zelf is er geen sprake van dubbele blindering: de behandelprikker was op de hoogte van de gebruikte methode (‘echte’ acupunctuur of placebo) Dat kan een behoorlijk probleem zijn in een onderzoek waarin een subjectieve beleving het belangrijkste onderdeel van het onderzoek is.

Ten leste valt op dat er wel een primaire uitkomstmaat vermeld wordt in het trialregister, maar géén secundaire. En daar worden er nogal wat van in de publicatie vermeld! Het is dus niet te achterhalen of de onderzoekers na het binnenhalen van de data op zoek zijn gegaan naar verschillen tussen de groepen, in plaats van deze van te voren vast te leggen. (‘een schot hagel op een muur en vervolgens cirkels trekken om de gaten’)

Het verdient vermelding dat ieder onderzoek valkuilen kent. Wat dat betreft is het vaak niet echt een kunst om een onderzoek af te branden. De skeptisch ingestelde zorgverlener gaat vanwege dit onderzoek echter niet overstag, en de wetenschappelijk ingestelde alterneut doet er goed aan groter en rigoureuzer onderzoek af te wachten. Al moet ik dan zeggen dat ik m’n tijd wel beter zou weten te besteden.

afbeelding: http://www.me4all.nl/2009/09/14/hoya-close-up-4-52mm-2/