De ware geschiedenis van Softenon: thalidomide een vloek èn een zegen

sepiatekening van Francisco de Goya y Lucientes (1746-1828)

Harald Stock van de Duitse farmaceut Grünenthal, de topman van de voormalig fabrikant van Thalidomide, dat in Nederland onder de merknaam Softenon werd verkocht, heeft zijn excuses aangeboden aan de slachtoffers van het medicijn. Hij onthulde in Stolberg, waar het bedrijf is gevestigd, een bronzen standbeeld van een misvormd kind.

Mooi gebaar zou je denken, maar dat werd hem niet in dank afgenomen zo blijkt, en met name de toevoeging dat er in de jaren ’50 minder bekend was over de bijwerkingen en dat het bedrijf daar dus niets aan kon doen, zou naar verluidt bij veel softenonslachtoffers in het verkeerde keelgat zijn geschoten.

Het is verschrikkelijk wat deze mensen overkomen is, maar hebben zij op alle punten recht van spreken wat de huidige verontwaardiging betreft? We zoeken het voor u uit, ook in de comments. Werk in uitvoering dus.

Kijkt u eerst naar deze uitzending van 25 juli 2008 van de NPS met daarin een terugblik op 1968 over de gevolgen van Softenon. Daarin ook beelden van het proces dat gevoerd werd tegen de fabrikant vanaf 27 mei van dat jaar, en er komt 200 miljoen ter sprake die -na jaren procederen- ter beschikking werd gesteld aan de slachtoffers. Dit schrijft de farmaceut er over:

Die juristischen und medizinischen Fragen rund um die Contergan-Tragödie waren komplex und schwierig. Es brauchte fast sechseinhalb Jahre Ermittlungen durch die Staatsanwaltschaft, um das Material für das Gerichtsverfahren zu erarbeiten.

Am 27. Mai 1968 begann in Alsdorf bei Aachen der so genannte „Contergan-Prozess”. Das Strafverfahren gegen neun leitende Mitarbeiter von Grünenthal war das bis dahin aufwändigste Verfahren in der deutschen Rechtsgeschichte. Der Prozess vor der Ersten Großen Strafkammer des Landgerichts Aachen dauerte mit 283 Prozesstagen über zweieinhalb Jahre. Am 18. Dezember 1970 wurde das Strafverfahren mit Zustimmung der Staatsanwaltschaft eingestellt.

Hier een bericht over de stichting die n.a.v. het proces werd opgericht:

Im November 1971 wurde das Gesetz für das „Hilfswerk für behinderte Kinder” beschlossen. Dieses Gesetz sollte allen behinderten Kindern Hilfe bringen –nicht nur den Contergan-Betroffenen. Stiftungszweck waren einerseits Leistungen an die Contergan-Betroffenen und andererseits die Förderung von Behinderten durch institutionelle Einrichtungen und Forschungsvorhaben.

Grünenthal zahlte insgesamt 114 Millionen DM in diese Stiftung ein. Neutrale Sachverständige hatten den Betrag von 84 Millionen DM als maximal wirtschaftlich vertretbar für Grünenthal attestiert, ohne die Existenz des Unternehmens nachhaltig zu gefährden.

Bis 2011 hat die Stiftung mehr als 500 Millionen Euro ausgezahlt. Da die Contergan-Betroffenen heute keine Kinder mehr sind, wurde die Stiftung 2005 umbenannt in „Conterganstiftung für behinderte Menschen”.

Op bovenstaande tekening is een kind afgebeeld met de afwijking die nu bekend is als focomelie. Dit is een aangeboren afwijking waarbij de bovenarm of het bovenbeen ontbreekt en de hand, de voet of delen daarvan direct aan de schouder of het bekken zitten. Tot 1957 was focomelie een uiterst zeldzame afwijking. Dat veranderde toen het slaapmiddel thalidomide (in Nederland Softenon genoemd) op de markt kwam. Bij de introductie in 1957 in Duitsland werd Softenon zo veilig geacht dat het zelfs aan zwangere vrouwen kon worden gegeven. Men dacht toen dat het veilig was omdat bij proeven met muizen/ratten gebleken was dat het middel niet door de placenta opgenomen werd. [ Klop dit wel? ] Het werd na de geboorte van duizenden kinderen met focomelie in 1961 van de markt gehaald zonder dat men precies het waarom wist van de ernstige bijwerking. Dat bleek later pas.

Die Welt op 26 nov. 1961

De formele geneesmiddelenbewaking startte in de jaren zestig van de vorige eeuw ná de Softenonaffaire, dus als Harald Stock nu stelt dat er in de jaren vijftig minder bekend was over bijwerkingen, heeft hij gelijk. Dat noemt men voortschrijdend inzicht.

Pas in 2008 ontrafelden Duitse wetenschappers de bijwerkingen van Softenon.

In Nederland zijn 25 Softenon slachtoffers bekend; 9 daarvan zijn overleden. Het aantal slachtoffers is beperkt gebleven omdat het geneesmiddel hier alleen op recept verkrijgbaar was en Nederlandse artsen enigszins terughoudend waren in ’t voorschrijven van nieuwe medicijnen. In het buitenland dus ook zonder recept te koop en het slaap- en kalmeringsmiddel/middel tegen zwangerschapsmisselijkheid ging enkele jaren als warme broodjes over de toonbank.

Wat dat betreft zouden heel wat mensen tegenwoordig de hand in eigen boezem mogen steken, want wat kan men verontwaardigd zijn als een veelbelovend middel -met name tegen kanker- niet snel genoeg op de markt komt. Het werkt toch in een petrischaaltje en/of bij muizen, dus waar is de rest van die flauwekul dan nog voor nodig?! We willen het nu en zo niet kopen we het wel illegaal via internet hoor! We draaien er ook geen hand voor om om dokterje te spelen met de eigen keuken als laboratorium, want we willen niet wachten. Wij willen Bolletje en dat willen wij NU!

Update 6 sept: Lees vanaf hier de heisa die er de afgelopen dagen gemaakt werd/nog steeds wordt over een vermeend wondermiddel tegen kanker dat mensen aantoonbaar ernstig kan verminken. Er wordt in alle toonaarden geprotesteerd tegen het waarschuwen voor deze illegale rotzooi. Lust je dan nog peultjes?

Dan blijkt dat in 2012 óók nog steeds uitgelegd moet worden dat positieve resultaten van een middel bij een muis of rat niet altijd voldoende zegt over de werking bij mensen, en er dus niet voor niets strenge geneesmiddelenbewaking bestaat n.a.v. de Softenonaffaire.

In 1964 ontdekte de israëlische arts Jacob Sheskin de positieve werking van thalidomide bij leprapatiënten en kwam het middel vanaf 1970 onder strenge voorwaarden, en in samenwerking met/in opdracht van de WHO, weer op de markt voor deze groep patiënten.

Vanaf 1990 stond Softenon weer volop in de belangstelling omdat het bij kanker en andere ziekten ook een gunstig effect kan hebben. Het middel bleek intussen dus een vloek én een zegen.
Softenon helpt bij zeldzame erfelijke afwijking aan bloedvaten en met deze nieuwe inzichten (2010) is verder onderzoek mogelijk naar gebruik van Softenon bij de behandeling van vaatlijden, bijvoorbeeld bij diabetespatiënten of bij kankerpatiënten die bestraald worden.

Kijk en luister naar de NPS met in deze reportage van 18 januari 2012 o.a. het tweede leven van Softenon. Het onderzoek naar,- en het inmiddels begrijpen van de verschrikkelijke bijwerking van toen, helpt nu ernstig zieke mensen.

Dr. Harald F. Stock hield een toespraak bij het onthullen van een bronzen gedenkteken.[zie foto] Naar mijn gevoel niet om van het verleden af te zijn, maar om met behulp van deze nare herinnering samen verder te kunnen/mogen op een zo’n veilig mogelijke manier en daar hoort Softenon ook weer bij. Nu overigens geproduceerd door andere farmaceuten.
Eindquote:

Wir bitten Sie, unsere lange Sprachlosigkeit als Zeichen der stummen Erschütterung zu sehen, die Ihr Schicksal bei uns bewirkt hat. Wir haben gelernt, wie wichtig es ist, uns mit den Betroffenen auszutauschen und ihnen zuzuhören. Wir haben begonnen, gemeinsam mit den Betroffenen Projekte zu entwickeln und umzusetzen, um ihre Lebenssituation zu verbessern und auch in Notlagen unkompliziert und unbüro¬kratisch zu unterstützen. Wir werden diesen Weg auch in Zukunft weitergehen.

Wir wünschten, das Contergan-Unglück wäre niemals geschehen. Es wird heute und in Zukunft ein bedeutender Teil unseres Denkens und Handelns sein.

© DPA

[artikel het laatst bijgewerkt 9 sept. 08:58]